De natuurwetenschappelijke actualiteit van het wereldbeeld van Spinoza
Metafysica en natuurwetenschap in de Ethica
1. Over de methode
- zuivere deductie (Euclides) kan voor het universum nooit tot ware uitspraken leiden
- welke methode gebruikt Spinoza werkelijk (ervaring, introspectie,
tautologieën)
- methode(n) van de natuurwetenschap (inductie, hypothetico-
deductie)
2. Over de ‘elementen’ (de basis)
- substantie, God, natura naturans (synoniemen ?)
- waarom krijgt het woord God zo’n centrale aandacht en nadruk
- immanentie van God en de aard van de natuurwetten
- het fysisch equivalent van deze begrippen (energie,
entropie/informatie)
3. Over de attributen
- Spinoza: oneindig veel waarvan twee gekend
- het fysisch equivalent van uitgebreidheid en denken (massa en
golffunctie)
- eenheid, volgorde en verband gelijk (monisme)
- het fysisch equivalent van monisme (complementariteit van
deeltjes en golven)
4. Over de vrije wil en de gedetermineerdheid
- definities en begrip causaliteit (ding heeft meerdere oorzaken)
- opsplitsing bij Spinoza in wilshandeling (gedetermineerd) en
gedachte (kan vrij zijn)
- visie psychologie en wiskunde (2-stappenmodel van
James, Poincaré)
- mogelijke rol van de onbepaaldheidsrelatie (Heisenberg)
5. Over de betekenis van de ‘kleine fysica’
- van anachronistische mechanica naar biofysica i.s.n. en theorie
van het individu
- biologische equivalenten (universeel karakter van bezieldheid,
eco en Gaia)
6. Over de conatus
- relatie met immanente God en natura naturans
- equivalent in filosofie (begeerte, Wille zur Macht, élan vital ?)
- moderne equivalenten (zelforganisatie, exponentiele groei,
resonantie)
7. Over de kennis
- 3 categorieën, intuïtieve kennis als hoogst bereikbare en vrije
vorm
- biologisch model voor intuïtieve kennis (Mneme hypothese,
Semon)
- fysische basis voor mogelijke contingentie van gedachten
Reactie schrijven
Jan Boom (zaterdag, 10 december 2022 12:31)
Dit is het begin !
Marco (maandag, 09 januari 2023 12:46)
Spinoza's brede en diepe natuurkundige wereldbeeld kan niet zonder zijn overige werk besproken worden. I.h.b. zijn latere Staatskunde, die volgens eigen zeggen zijn eerdere werk overbodig maakt, is relevant. De briefwisseling is zeker ook voor de fysica van Spinoza onmisbaar, denk aan het vacuüm, bij Spinoza een essentieel begrip, in een geheel eigen betekenis, zeker vergeleken met de meeste actuele toepassingen. Over de metafysisch gegronde natuurkunde van Spinoza 'versus' die van de eveneens metafysisch gegronde natuurkunde van o.a. Newton zijn goede boeken geschreven, Newton werd zelfs beschuldigd van Spinozisme. De 'wiskundige methode' gebruikte bijv. Descartes ook, er is ook wezenlijk geen verschil met de 'filosofische methode', definities en axioma's zijn maatgevend, de rest is doorredeneren. In die zin is elke definitie tautologie, of niet waar. Alle genoemde begrippen en namen buiten de Ethica zijn verschijnselen, dat geldt ook voor het onderscheid alfa/beta: Spinoza was een beroemde lenzenmaker en natuurkundige filosoof. 'Wille zur Macht' bijv. is vanuit de tekst van de Ethica gezien een oninteressant verschijnsel. Conatus voldoet. De amor fati is ook niet meer dan een oppervlakkige, beetje puberale amor dei, daar is in de Mededelingen al afdoende over geschreven. Over God/Natuur/Bestaan/Zijn/Substantie, welke enig, niet telmatig beschouwd kan worden (attributen), citeer ik graag Ns brief 4, omdat hieruit de later, ook in de Ethica uitgewerkte fysica, gebaseerd op beweging van lichamen met behoud van somatische en psychische integriteit, volgt, en bovendien verwijst naar E1p15 met de onmisbaarheid van het klassiek natuurfilosofische gebruik van het begrip God ('God of Natuur' komt maar 1 x voor in de Ethica), en daar laat ik het verder dan even bij:
(..) dat ik van God, en van de natuur een geheel ander gevoelen (Sententia) heb, dan 't geen, dat van de hedendaagsche Christenen gemenelijk verdedigt word. Want ik stel dat God d' inblijvende oorzaak (Causa immenens) aller dingen, (gelijk men zegt) en niet d' overgaande (Transiens) is. Ik zeg, en bevestig met Paulus, en misschien ook met alle d' oude Wijsbegerigen, hoewel op een andere wijze, ja ik zou ook darren zeggen, met alle d' oude Hebreen, voor zo veel men uit enige overleveringen, hoewel op veel wijzen vervalscht, kan bevatten; dat alle dingen in God zijn, en in God bewogen worden.
Marco (maandag, 09 januari 2023 12:57)
bedoeld is Ns brief 21
Eite (donderdag, 12 januari 2023 20:29)
Ik zou het jammer vinden als het hier straks vooral gaat om 'wie heeft Spinoza het beste begrepen'; wat mij betreft is hermeneutische hybris veel Spinozisten niet vreemd. De kern van zijn ideeën in de Ethica moet in hedendaags jargon kunnen worden vertaald en anders is hij geschiedenis, zoals zovelen: boeiend, maar niet meer relevant.
Ik ben in deze groep gestapt omdat juist dit me interesseert: heeft juist Spinoza's wereldbeeld en metafysica nog iets toe te voegen aan wat intussen voor velen vanzelfsprekend is? Ik vind dat namelijk niet 'natuurlijk!'; ondanks zijn enorme betekenis. In de academische filosofie lijkt hij me inhoudelijk marginaal geworden. Ik laat me graag overtuigen van het tegendeel!
Frits (donderdag, 19 januari 2023 16:38)
Het lijkt me belangrijk bij Punt 1 op te nemen:
- De methode van de wiskunde is axiomatisch deductief
- De methode van de filosofie - voor zover deze metafysica is – is bij voorkeur
axiomatisch deductief, of moet zo gereconstrueerd kunnen worden
Frits (donderdag, 19 januari 2023 23:25)
Opmerking bij Post1
Het lijkt me belangrijk bij Punt 1 over de methode op te nemen:
- De methode van de wiskunde is axiomatisch deductief
- De methode van de filosofie - voor zover deze metafysica is – is bij voorkeur
axiomatisch deductief, of deze moet zo gereconstrueerd kunnen worden